“Өзгөн району боюнча “Тилектештик автобусуна” 300гө жакын адам, алардын басымдуусу жөлөк пул маселеси менен кайрылышты” – деп Өзгөн райондор аралык Эмгек жана социалдык өнүгүү башкармалыгынын Үй-бүлөө жана балдарды коргоо бөлүмүнүн жетекчиси,  Акматова Гүльсана бул иш чарадагы айрым учурлар менен бөлүштү. 

 “Жолдошумдун уулу зомбулук көрсөтүп атат” –  деп “Тилектештик автобусуна” эки баласы бар, жолдошу өтүп кеткен аял кайрылды. Жолдошунун мурунку турмушунан уулу кайра-кайра келип физикалык, психикалык зомбулук көрсөтүп “бул үйдөн чыгып кет, үй балдардыкы, бул жерде сага орун жок” – деп жатат экен. Анын жолдошу менен расмий никеге турушпаптыр. Аялдын айтымында, жолдошу тирүү кезинде ичимдикти көп ичип, ар кай жерде мас жүргөн жеринен эки күндүн биринде таап келип жүргөн. Бирде адаттагыдай эле ичип жоголуп кеткенде, таппай калган. Көрсө машине уруп кеткен экен. Ошондон бери балдары “атамды сен өлтүрдүң, жакшы карабадың” деп тынбай жаңжал салып атышат. Жолдошунун уулу физикалык зомбулук көрсөтө баштаганда милицияга арыз берүүгө туура келген. Андан кийин психологиялык басым мурункудан дагы күчөй баштаган.    

Ал аялга мамлекеттин эсебинен адвокат жалдап бердик. Айыл өкмөткө атайын комиссия түзүп баардык тараптарды чакырып, укуктарын милдеттерин, мыйзамдарды айтып берип,  түшүндүрүү ишин жүргүзөлү деп сунуш кылдык. Учурда ал аял менен психолог иштеп, адвокаттын консультациясын алып атат. 

“Күйөм ичип алса үйдө тынчтык жок. Ичпесе жакшы, балдарын багып, аялын сыйлап жакшы мамиле кылат. Ичип алса колуна эмне тийсе ошо менен уруп сабап, кууп, талкалап, жашоо бербейт. Эки үч жолу балта көтөрүп өлтүрөм деп кууганда качып кутулганбыз. Эмне кылсам болот?” – деп бир аял келди. Бул маселе боюнча  айыл өкмөттөн комиссия чогултуп, үй бүлөөнүн, тууган уругун чакырып талкууга койдук. Укуктарын милдеттерин, мыйзамды түшүндүрдүк, күйөсүн туугандарыныкына көчүрүп барып коргоо ордерин бердик. Азырынча үй бүлөө кайрадан биригип тынч жашап атат. Бирок биздин кызматкерлер тынбай кабар алып сүйлөшүп келип атышат. 

Адамдардын мүнөздөрү ар кандай болот. Айрымдар психологиялык жактан туруктуу, эрки күчтүү болот да мындай кысымды оңой эле жеңип, баарын орду ордуна коёт. Башкалардын мүнөзү коркок, өзүнө ишенбеген, жалтаң болот. Мындай басымды токтотпосо “адам суицидке” дагы барышы мүмкүн. Зомбулукту жазасыз калтыра берсе, ал улана берет. Андыктан укук коргоо органдарынын, жергиликтүү бийликтин жардамы менен мындай мыйзамга туура келбеген, адамдын кадыр баркын, намысын тебелеген, өзүм билемдикти токтотуу керек. Эгерде кайсы бир үйдө зомбулук болуп атканы билинсе жергиликтүү бийлик тикесинен тик туруп ошол үй-бүлөөнү көзөмөлгө алып, коргоого алышы зарыл.      

Кир жууган машинеси, телевизору болсо деле жөлөк пул берилет.  Элдин жөлөк пул алуу боюнча маалыматы жетишсиз экен. Мисалы кир жууган машинеси, түстүү телевизору бар болсо жөлөк пул чегерилбейт деп жөлөк пул албай албай жүргөндөр бар экен. Мурунку мыйзам боюнча ошондой болчу. Ал норманы алып салганына көп болду. Азыр жер үлүшү, малы атайын тариф менен үй бүлөөнүн кирешеси эсептелип, ар бир адамга айына 1000 сомго жетпесе жөлөк пул берилет.  

Машинеси болсо жөлөк пул берилбейт. Машинеси бар деп эле жөлөк пул чыгарбай атышат деп эл нааразы болуп атышат. Эски, эптеп эле жүргөн машинеси болсо эле жөлөк пул бербей коюп атышат. Менимче бул туура эмес, себеби андай эски машине үй-бүлөөгө киреше алып келбейт. Жөлөк пул чегерип жатканда үй бүлөөнүн жалпы жашоо шартын аныктап, финансылык абалын баалап жөлөк пул чыгара бериш керек. 

Элдин укуктук билимин жогорулатууга “Тилектештик  автобусу” чоң салымын кошту. Бул иш чара БУУнун жана ЕБнын аялдарга жана кыздарга карата зомбулукту жоюга багытталган “Теңдик нуру” Демилгесинин колдоосунда өтүп, ар башка мамлекеттик органдардын адистеринин тобу айылдарды кыдырып, элге укуктук кеңеш берип жатышат. Анын адистери алдын ала бир нече этаптуу окуулардан өткөн. Мага эл менен сүйлөшүү ыкмасы өзгөчө жардам берди. Адамды өзүңө тарттып, ишенимге кирип, керектүү суроолорду берип, адамдын маселесин ачканга үйрөндүк. 

Аялзатынын үйдөгү эмгегине туура баа берсек коом өзгөрмөк.  “Теңдик нуру” Демилгеси уюштурган окуулардан алган билимимди иште да, үйдө да колдонуп атам. Бирде уулум аялына нааразы болуп “огородду карабайт, талаага чыкпайт, тоокторду карабайт”, деп күүлөнө баштады. Мен аны токтотуп айттым, аялыңдын үйгө киргизген киршесин эсептеп көрөлү. 4 баланы караганга 10 миңден 40 миң, үй жыйнап кир жууганы 20 миң, тамак жасаганы 20 миң. Айына 80 миңдей таап коюп атат, а сен иштеп таап келген акчаң болгону 20 миң.  Ким көп киреше алып келет экен дедим. Бул окуудан өтпөгөн болсом, мен унчукпай коймокмун, өздөрү урушуп кетишмек. Муну мен кошуна колоңго дагы айтып үйрөтүп атам.  Аялдардын үйдөгү эмгегине туура баа берсек коомдун көз карашы кыйла өзгөрмөк.

Мүлк кыздарга дагы бөлүнүш керек. Менин 2 уул 2 кызым бар. Мен мурун эле өзүмдүн мүлкүмдү уулдарыма эле бөлүштүрүп койгом. Бул тренингге баргандан кийин баарын чакырып биздин мүлк 4 балама тең бөлүнөт деп айттым. Баары туура көрүштү. 

Кесибиме жараша дайыма жардамга муктаж катмар менен иштейм. Мага жардам сурап келген элди иш катары кабыл алып, маселени чечүүнүн жолун издейм. Көп жылдык тажрыйбадан улам маселени тез эле чечип берем. Кээде чече албай калам, Андай учурда дагы эмне кылсак деп ойлонуп, уйкум качат. Жолун таап чечилип калса журөгүм тынчып калат. 

 

 

Материал Юстиция министрлигинин демилгеси менен, БУУнун жана Европа Биримдигинин аялдар жана кыздарга карата зомбулукту жоюга багытталган “Теңдик нуру” Программасынын колдоосунда даярдалды.

Материалдарда берилген пикирлер Бириккен Улуттар Уюмунун, Бириккен Улуттар Уюмунун Өнүктүрүү программасынын, алардын программа / долбоорлорунун же өкмөттөрдүн көз-карашын чагылдырбайт. Колдонулган белгилөөлөр кайсы бир өлкөнүн территориясынын же аймагынын, же алардын чек-араларынын укуктук статусуна тиешелүү ойду бербейт.